Projekt z dnia 26 kwietnia 2013 r.
Stanowisko Rady Ministrów wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej (druk sejmowy nr 1250)
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej (druk nr 1250) przewiduje rozszerzenie właściwości Straży Granicznej w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców o przestępstwa handlu ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu niewolnikami, a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa.
W uzasadnieniu projektu wskazano, że zmiany jakie dokonały się w Polsce po transformacji ustrojowej w 1989 r., przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i związane z nim otwarcie granic, miały znaczny wpływ na wzrost przestępczości zorganizowanej, w tym nasilenie się zjawiska handlu ludźmi i niewolnictwa. Od przystąpienia Polski do strefy Schengen skala tego zjawiska pogłębiła się. Natomiast właściwość Straży Granicznej do ścigania przestępstw dotyczących handlu ludźmi nie wynika bezpośrednio z ustawy z dnia 12 października o Straży Granicznej (Dz.U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675, z późn. zm.). Gdy przestępstwo handlu ludźmi pozostaje w zbiegu z przestępstwami, do ścigania których Straż Graniczna jest uprawniona – prowadzenie postępowania może być jej powierzone. Wówczas jednak proces ścigania przestępstw przesuwa się w czasie, co ma negatywny wpływ na skuteczność podejmowanych działań.
Zgodnie z przedmiotowym projektem w art. 1 w ust. 2 w pkt 4 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej dodaje się kolejną literę uzupełniającą wyliczenie zawarte we wskazanym przepisie o przestępstwa określone w art. 189a Kodeksu karnego i w art. 8 ustawy z dnia 8 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny. W projekcie ponadto dokonuje się zmian art. 9e i art. 9f tej ustawy – poprzez dodanie do katalogu wymienionych tam przestępstw art. 189a Kodeksu karnego i art. 8 ustawy z dnia 8 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny, co umożliwi zarządzanie kontroli operacyjnej oraz podejmowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych polegających dokonaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulęgających przepadkowi albo, których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej, także w odniesieniu do wskazanej kategorii przestępstw. Nowelizacja art. 9e ma także bezpośredni wpływ na poszerzenie możliwości stosowania czynności określonych w art. 9g ustawy o Straży Granicznej, który przyznaje prawo niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego. Wskazane zmiany mają na celu wyposażenie formacji w odpowiednie narzędzia umożliwiające skuteczne rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie tych przestępstw.
Zaproponowano, aby ustawa o zmianie ustawy o Straży Granicznej weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Po analizie przedmiotowego projektu należy stwierdzić, że Rada Ministrów podziela opinię o potrzebie wprowadzenia do ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej uprawnienia do prowadzenia postępowań dotyczących zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu niewolnikami, a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa. Inicjatywa legislacyjna w tym zakresie została podjęta już wcześniej przez resort spraw wewnętrznych i aktualnie analogiczne rozwiązania znajdują się w projekcie ustawy o cudzoziemcach, opracowanej przez Rządowe Centrum Legislacji na podstawie założeń przyjętych przez Radę Ministrów w dniu 16 sierpnia 2011 r., która pozostaje na zaawansowanym etapie procesu legislacyjnego, bezpośrednio poprzedzającym skierowanie projektu do rozpatrzenia przez Radę Ministrów.
Odnosząc się do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej należy wskazać, że w sposób kompleksowy reguluje on kwestie dotyczące rozszerzenia właściwości Straży Granicznej w zakresie zwalczania przestępczości związanej z handlem ludźmi. Obok zmian w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej dotyczącym zadań formacji, skutkujących nałożeniem nowego zadania polegającego na rozpoznawaniu, zapobieganiu i wykrywaniu przestępstw i ścigania ich sprawców w zakresie czynów określonych w art. 189a Kodeksu karnego i w art. 8 ustawy z dnia 8 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny, w projekcie uwzględniono także możliwość podejmowania, w odniesieniu do tych kategorii przestępstw oraz ich sprawców, czynności operacyjno-rozpoznwaczych określonych w art. 9e -9g ustawy o Straży Granicznej.
W obecnym stanie prawnym zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej do zadań formacji należy rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w zakresie właściwości Straży Granicznej. Jednak tak ogólnie sprecyzowana właściwość bez wyliczenia wprost przedmiotowej kategorii przestępstw powoduje, że w praktyce Straż Graniczna nie może podejmować czynności operacyjno-rozpoznawczych służących wykryciu przestępstw dotyczących handlu ludźmi oraz ich sprawców, a także prowadzić dalszych czynności w toczących się postępowaniach. Prokuratorzy, co do zasady, zlecają Straży Granicznej wykonywanie czynności w toczącym się postępowaniu tylko w przypadku, jeżeli zostanie wykazane, że ujawnione przez Straż Graniczną w toku czynności służbowych przestępstwo handlu ludźmi pozostaje w zbiegu z innym czynem, objętym właściwością Straży Granicznej, który został wprost wskazany w art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej.
W tym miejscu należy przypomnieć, że Straż Graniczna realizuje szereg zadań zarówno związanych z bezpośrednią ochroną granicy państwowej oraz kontrolą ruchu granicznego, jak również na terytorium kraju, których celem jest przeciwdziałanie nielegalnej migracji, takich jak kontrola legalności pobytu, czy kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców, co umożliwia kompleksowe rozpoznanie środowisk cudzoziemców. W toku czynności służbowych Straż Graniczna ujawnia prowadzenie działalności przestępczej, w tym również przestępstw dotyczących handlu ludźmi i ich sprawców.
Wprowadzenie zmian proponowanych w senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej jest konieczne, służy zapewnieniu prowadzenia całego postępowania przez jeden organ, a także realizacji celu, jakim jest wprowadzenie skutecznych instrumentów w walce z handlem ludźmi. Umożliwienie zastosowania czynności operacyjno-rozpoznawczych, w szczególności kontroli operacyjnej, czy zakupu kontrolowanego, z uwagi na charakter tych przestępstw – zagrożonych karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3lat, zazwyczaj popełnianych przez członków zorganizowanych grup przestępczych, w skład których wchodzą obywatele innych państw, przy jednoczesnym uwzględnieniu hermetyczności takich grup – może stanowić często jedyny sposób ustalenia roli poszczególnych członków grupy przestępczej w popełnieniu konkretnego przestępstwa, w szczególności przypisania sprawstwa członkom grupy, którzy kierowali jej działalnością. W systemie prawnym dopuszczone zostało już stosowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych w celu zapobiegania przestępstwu handlu ludźmi i jego wykrywania. Wskazane regulacje zawiera art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687, z późn. zm.).
Ponadto należy wskazać, że wejście w życie projektowanej ustawy nie wywoła dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa, gdyż nowe zadania będą realizowane z wykorzystaniem istniejących sił oraz środków zaplanowanych na funkcjonowanie Straży Granicznej. Jednocześnie proponuje się wprowadzenie poprawki o charakterze legislacyjnym: wymienienie w nowelizowanych przepisach jako pierwszego przestępstwa z art. 189a Kodeksu karnego, co odpowiadałoby przyjętej w ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej systematyce (por. art. 9e ust. 1 pkt 6b i art. 9f ust. 1 pkt 2a). Mając powyższe na względzie, Rada Ministrów pozytywnie ocenia przedmiotową inicjatywę legislacyjną i popiera kierunkowo idee proponowanych zmian, zaznaczając jednocześnie, że analogiczne rozwiązania w tym zakresie zawiera wspomniany procedowany już projekt ustawy o cudzoziemcach.
źródło BIP MSW
