Żory, dnia 25 stycznia 2012 r.
INFORMACJA PRAWNA
- Wstęp.
Niniejszą informację prawną sporządzono na wniosek Przewodniczącego Zarządu Okręgowego NSZZ FiP W w Katowicach, mając na celu rozstrzygnięcie w jakim stopniu zmieniają się przywileje emerytalne funkcjonariuszy Służby Więziennej w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 1994 Nr 53 poz. 214 z późn. zm),zdnia10stycznia2012r.
-
Podstawa prawna.
Materialną podstawę niniejszej informacji prawnej stanowi projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin zdnia10stycznia2012r. a w szczególności art.2,art.8iart.9w/w projektu, również art.12ustawyzdnia18lutego1994r.o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 1994 Nr 53 poz. 214 z późn. zm),a także art.96,97,167,168ustawyzdnia9kwietnia2010r.o Służbie Więziennej (Dz.U.2010Nr79poz.523).
-
Stan prawny.
Przedłożony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych projekt ustawy z dnia 10 stycznia 2012 r. ma na celu zwiększenie dyscypliny finansów publicznych. Założeniem projektu jest spowodowanie ograniczenia ilości wypłacanych świadczeń emerytalnych z budżetu państwa, a także spowodowanie wydłużenie okresu służby, a co za tym idzie zmniejszy liczbę odejść ze służby. Założenia projektu ustawy będące efektem wygłoszonego w dniu 18 listopada 2011 r. exposé podczas pierwszego posiedzenia Sejmu RP VII Kadencji Pana Donalda Tuska – Prezesa Rady Ministrów stanowi zapowiedź reformy emerytalnej o charakterze systemowym,
a więc dotyczyły zarówno powszechny system emerytalny, jak również dotyczyć będzie tzw. „grup emerytalnie dziś uprzywilejowanych”, w tym funkcjonariuszy Służby Więziennej. Uzasadnienie do projektu ustawy stanowi, iż w kontekście proponowanych zmian w systemie powszechnym, związanych ze stopniowym zrównywaniem i podwyższaniem wieku przechodzenia na emeryturę (wydłużenie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn do osiągnięcia 67 roku życia) oraz mając na względzie zasadę sprawiedliwości społecznej, wprowadzić należy odpowiednie zmiany w tym zakresie również w stosunku do przedstawicieli grup uprzywilejowanych emerytalnie.
Należy wyraźnie wskazać, iż projektowana regulacja ma na celu wprowadzenie zmian dla żołnierzy powołanych do służby i funkcjonariuszy przyjętych do służby po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r.
Zasada ta niema jednak zastosowania, na podstawie art.2projektuzmianyustawy,dofunkcjonariuszaprzyjętegodosłużbypodniu31grudnia2012r.,jeżeli przed przyjęciem do służby pełnił zawodową służbę wojskową lub służbę kandydacką,doktórejzostałpowołanyprzeddniem1stycznia2013r.Wówczas takiemu funkcjonariuszowi emerytura przysługuje na zasadach i w wysokości określonych w Dziale II, Rozdziale I ustawy o z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, a więc na zasadach obecnie obowiązujących.
Istotą zmiany systemu emerytalnego, na podstawie art. 2 projektu ustawy, jest wydłużenie okresu służby funkcjonariuszy przystępujących do służby po dniu 31 grudnia 2012 r. i żołnierzy zawodowych tak, aby nabycie uprawnień emerytalnych następowało po spełnieniu łącznie dwóch warunków: posiadania 25-letniego stażu służby oraz osiągnięcia wieku 55 lat. Jest to zmiana w stosunku do obowiązującego obecnie stanu prawnego, w którym wystarczającym do uzyskania uprawnień emerytalnych przez funkcjonariusza jest posiadanie 15 letniego okresu służby. Został więc wydłużony okres służby o 10 lat, a także został dodany warunek kończenia 55 lat w dniu zwolnienia.
Z interpretacyjnego punktu widzenia, należałoby jednak wskazać, iż w art. 18d. ust. 1 projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych należałoby zmienić określenie „w dniu osiągnięcia wieku”, na „w dniu osiągnięcia stażu służby”, bowiem istotą tego przepisu jest spełnienie jedynie jednego warunku, tj. osiągnięcia 25 letniego stażu pracy, bez osiągnięcia wieku uprawnionego do emerytury.
Możliwe jest jednak, aby funkcjonariusz po 25 letnim stażu pracy, nie osiągając wymagalnego ustawą wieku uzyskał uprawnienia emerytalne.Funkcjonariusz będzie mógł nabyć prawo do emerytury, gdy zwolnienie ze służby następować będzie z przyczyn niebędących po stronie funkcjonariusza, w skazanych w poszczególnych ustawach dotyczących tych funkcjonariuszy .Dla funkcjonariuszy Służby Więziennej wówczas zastosowanie mają art.96ust.2pkt3i4 oraz art.97ust.1pkt1 ustawy z dnia 9 kwietnia2010r. o Służbie Więziennej (Dz.U.Nr79,poz.523, z późn.zm.), a więc przypadki zwolnienia funkcjonariusza w przypadku osiągnięcia 30-letniego stażu służby w Służbie Więziennej lub w przypadku likwidacji jednostki organizacyjnej lub jej reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem obsady etatowej, jeżeli przeniesienie funkcjonariusza do innej jednostki organizacyjnej lub na niższe stanowisko służbowe nie jest możliwe, a także w przypadku wygaśnięcia stosunku służbowego funkcjonariusza w przypadku ostatecznego orzeczenia przez komisję lekarską całkowitej niezdolności do służby.
W projekcie ustawy przyjęto, że podstawę wymiaru emerytury stanowić będzie średnie uposażenie należne z trzech kolejnych lat służby wraz z nagrodą roczną oraz dodatkami o charakterze stałym. Takie rozwiązanie legislacyjne ma na celu zmianę w zakresie obliczania wysokości emerytury. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w uzasadnieniu przedłożonego projektu ustawy wskazuje, iż przepis ten uniemożliwi celowe podwyższanie wynagrodzenia na ostatnio zajmowanym stanowisku, mającego skutkować wzrostem świadczenia emerytalnego. Istotnym jest, iż wyboru trzech kolejnych lat dokonuje funkcjonariusz,a tym samym ma możliwość wskazania najbardziej korzystnego dla siebie okresu, który będzie podstawą do wyliczenia jego przyszłych świadczeń emerytalnych. W przypadku natomiast, gdy funkcjonariusz nie wskaże ww.okresu, zaproponowano, aby podstawę wymiaru emerytury stanowiło średnie uposażenie funkcjonariusza lub żołnierza należne przez okres kolejnych trzech lat kalendarzowych, poprzedzających rok zwolnienia ze służby.
Powyższe proponowane zmiany ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym mają również zastosowanie do funkcjonariuszy, którzy zostali przyjęci do służby przed dniem 1 stycznia 2013 r. To takich osób, ma bowiem zastosowanie rozdział 1b w Dziale II, regulujący prawo wyboru emerytury. Funkcjonariusz na podstawie w/w rozdziału ma prawo wyboru ustalenia emerytury na zasadach i w wysokości określonych w rozdziale 1a, bądź na podstawie obecnie obowiązujących przepisów.
Jednak, powyższe uprawnienie funkcjonariusza będzie możliwe dopiero od 1 stycznia 2025 r., bowiem projekt ustawy wskazuje, że art. 18h ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin ma wejść w życie dopiero w/w terminie.
Pozostałe zasady planowanego projektu systemu emerytalnego funkcjonariuszy wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.
Nie można więc skorzystać z uprawnienia wyboru podstawy wymiaru emerytury poprzez wskazanie przez funkcjonariusza trzech kolejnych lat kalendarzowych, a więc poprzez dokonanie wyboru między obowiązującym, a nowym systemem emerytalnym, przed dniem 1 stycznia 2025 r.
Na mocy projektu zmiany ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy uchyla się art. 167 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 79, poz. 523, z późn. zm.).
Po wejściu projektu ustawy w życia traci moc przepis stanowiący, iż funkcjonariusz po 15 latach służby nabywa prawo do emerytury. Ze względu na uchylenie art. 167 ustawy o Służbie Więziennej, funkcjonariusze, którzy staną się inwalidami, nie zostaną uprawni do renty inwalidzkiej. W wypadku śmierci funkcjonariusza, jego rodzina utraci, po wejściu opiniowanego projektu, uprawnie do renty rodzinnej. W związku z utratą mocy powyższych uprawnień, uchylony został także przepis dotyczący przyznawania powyższych świadczeń (art. 167 ust. 4 ustawy o Służbie Więziennej).
W związku z uchyleniem art. 167, niezbędna była zmiana brzmienia ust. 1. art. 168 ustawy o Służbie Więziennej, który ma otrzymać brzmienie:
„1. Jeżeli funkcjonariusz, którego stosunek służbowy ustał, nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury policyjnej lub policyjnej renty inwalidzkiej, od uposażenia wypłaconego funkcjonariuszowi po dniu 31 grudnia 1998 r. do dnia zwolnienia ze służby, od którego nie odprowadzono składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przekazuje się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki za ten okres przewidziane na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.19).” Ustęp 3 art. 168 również doznaje zmiany brzmienia. W projekcie ustęp ten ma otrzymać brzmienie: „Składki przekazuje się również w przypadku, gdy funkcjonariusz spełnia jedynie warunki do nabycia prawa do policyjnej renty inwalidzkiej.”. Obecne brzmienie to: Składki przekazuje się również w przypadku, gdy funkcjonariusz spełnia jedynie warunki do nabycia prawa do świadczenia, o którym mowa w art. 167 ust. 2.
Przekazanie składek następuje na wniosek funkcjonariusza.
-
Wnioski.
Przepisy projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarneji Służby Więziennej oraz ich rodzin, w związku z ustawą zdnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin a także ustawy z dnia 9 kwietnia 2010r .o Służbie Więziennej należy wskazać, iż sytuacja funkcjonariuszy, którzy przystąpili do służby przed dniem 1 stycznia 2013r. ,jak i funkcjonariuszy. Co więcej, obecnie istniejące zasady uprawnień emerytalnych mają także zastosowanie do funkcjonariusza przyjętego do służby po dniu 31 grudnia 2012r., jeżeli przed przyjęciem do służby pełnił zawodową służbę wojskową lub służbę kandydacką, do której został powołany przed dniem 1 stycznia 2013r.
Ponadto, korzystnym dla funkcjonariuszy jest możliwość wybierania 3 następujących po sobie lat kalendarzowych w celu wskazania podstawy świadczenia emerytalnego. Niestety przepis, w przypadku wejścia opiniowanego projektu w życie, dopiero od 1 stycznia 2025 r.
Pomimo wskazania w uzasadnieniu projektu, iż istotą projektu jest zmiana zasad o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy przyjętych do służby po 31 grudnia 2012 r., to niepokojącym zapisem rządowego projektu, jest zamiar usunięcia art. 167 z ustawy o Służbie Więziennej oddziaływującym na wszystkich funkcjonariuszy bez względu na moment przyjęcia do służby. Uchylenie tego przepisu spowoduje brak uprawnień z tytułu renty inwalidzkiej oraz renty rodzinnej dla wszystkich funkcjonariuszy.
Radca Prawny
Michał Szczygieł
